Hillegonda

Januari 2017

Het valt niet te ontkennen. Naarmate de jaren verstrijken, nemen de krachten geleidelijk af. Ik merk het vooral bij het optuigen van de boot. Vooral als de mast overeind moet.  Daarom kies ik voor verlichting.  

Aanvankelijk zou het een carbon mast worden. Vederlicht en 'ijzersterk'. Maar ook complex en kostbaar. Daarom toch een klassiek exemplaar van oregon pine. Maar dan bijna half zo zwaar als de huidige, door de wanddikte terug te brengen tot 17 mm. Oei, reageert menigeen, is dat niet té licht, wel sterk genoeg? Vast en zeker.

En het draaipunt van de mast moet hoger. Zodat er ruimte is voor het zeil bij het strijken van de mast. Nu moet ik de giek steeds omhangen. Ook dat valt me steeds zwaarder.    

Zo begon het, met het verwijderen van de oude, stoere grenen mastvoet. 

April 2018

Ondertussen werkt Jeroen van De Lasserij aan de mastvoet van rvs. Dat is een precies werkje. Hij neemt dat uitermate en terecht zeer serieus en beticht mij er af en toe van daar afbreuk aan te doen.  Dat neem ik op mijn beurt dan weer iets minder serieus.   

De krullen vormen het bewijs van noeste arbeid. De mast is nu zover klaar. Het wachten is op hogere temperaturen om te kunnen lakken. Die lijken er volgens de verwachtingen aan te komen.

Er bleek meer af te moeten dan aanvankelijk gedacht. Dat was nodig om de mastringen te laten passen. Om er een beetje vaart in te krijgen werd de schaaf ter hand genomen. Vandaar de baan van krullen onder de mast.

Veiligheid voor alles.

Met dit vernuftige hulpje wordt de mast zuiver rond geschuurd. Een schuurband binnenstebuiten over een trommel op de boormachine, geleidelijk  heen en weer bewegend en de mast wordt slanker en slanker.

Het elektrisch handgereedschap liet het eendrachtig afweten. De goeie ouwe Stanley schaaf kwam er aan te pas om het schaafwerk op ambachtelijke wijze voort te zetten.

Zo ziet het geklieder bij de ruwe voet er uit.

Het onderste deel van de mast wordt opgedikt tot een vierkant om straks opgesloten te worden in de mastvoet. Naast de nieuwe mast ligt de oude.

Hier ligt de mast alweer in de loods voor de verdere afwerking: rond schaven, schuren, schuren en nog eens schuren.

Wel fraai zo'n paal in de woonkamer.

Blijven over de blikken en de dozen.

Na een half uurtje stressen is de lijmploeg tevreden over het resultaat.

Nog één keer flink aanhalen.

Het mengen van de twee componenten epoxyhars, het insmeren van de latten en het samenstellen van de mast, stond zodanig onder tijdsdruk dat van het maken van foto's moest worden afgezien. Alle handen waren meer dan nodig om het binnen de uithardingstijd te klaren. Hier zie je het resultaat: de ruwe mast in de tie-wraps (volgens Onze Taal de officiële Nederlandse schrijfwijze van wat ook wel kabelbinder, bundelbandje, bindbandje, trekbandje, snelbinder, colsonbandje of sjorbandje wordt genoemd). Hoe dan ook, ze zijn reuze handig.  

Dan verheffen we de woonkamer even tot werkplaats om de mast samen te stellen. Daar is voldoende ruimte en warmte. 's Avonds tevoren bereiden we alles voor en oefenen we droog of de samenstelling lukt. Zo'n exercitie was maar goed ook, want bij de laatste delen stortte de boel steeds als een kaartenhuis in. Marian kwam op het lumineuze idee om op enkele plekken ronde schijven in de holte van de mast te leggen. Gaatje er in en een touwtje erdoor om ze er na afloop weer uit te trekken. Werkte perfect.   

Twaalf latten geknipt en geschoren. Klaar om te worden samengesteld tot een rond geheel.

Daarna moeten de latten nog langzaamaan worden versmald om de mast te laten verjongen. Dan neemt de mast naar boven toe in omvang af en krijgt het een elegante lijn Dat is een uiterst precies werkje, vooral als het vanuit de hand langs het lijntje bij het zaagblad moet voeren.

Twee bijeen gestoken grijze koppen kienen het exact uit. Een precies werkje hoor.

Dat is een zeer nauwkeurig werkje. Onder de juiste hoek en zaaghoogte moet het lukken.

Het was even wachten op een droge dag om de profielen in de latten te kunnen zagen. Vanwege de lengte moest dat buiten gebeuren. Samen met vriend Engel voeren we elke lat twee keer over de zaagtafel. 

Steeds meer latten worden gelast om tot het benodigde aantal van twaalf te komen. Rondom gaan die straks de mast vormen. 

Alleen voor het voorjaar kom ik de werkplaats uit. De eerste zonnestralen van dit iedere keer weer verwonderende jaargetijde, een extra verwarmend vuurtje erbij en naar ik meen ook nog een lekker slokje; dat is genieten. Dan kan een mast best even wachten. 

De 'lijmbank' past diagonaal net in de schuur. Nog elf latten te gaan.

Hier het verlengen van de latten om de mastlengte te krijgen. Schuin gezaagd om veel raakvlak te creëren en lijmen met epoxyhars. 

En hier liggen ze gezaagd en geschaafd in onze woonkamer nog wat na te drogen. Wel leuk toch, zo'n fruitig stilleventje?

Hier liggen de balken oregon pine in de zagerij in Zwolle klaar.

Bij de firma Stiho wordt - door Jaap K gekeurd en goed bevonden - oregon pine* van uitstekende kwaliteit gevonden. We reizen er voor naar de vestiging in Zwolle om het zagen en schaven door te spreken. Van de enthousiaste en betrokken ambachtslui krijgen we spontaan een uitgebreide rondleiding door het historische fabriekscomplex. 

* Oregon pine is een populaire en bekende houtsoort. Deze houtsoort wordt al meer dan 100 jaar uit de Verenigde Staten (staat Oregon) en Canada geïmporteerd. Vanwege de grote sterkte wordt deze magnifieke houtsoort veel voor masten van zeilschepen toegepast.

Nauwkeurig sluitend. Daar leek het eerst niet op. Het kierde. In de schuur bleek de ontbrekende twaalfde lat nog te liggen. Er eenmaal tussen gestoken paste het als een.... eh, hoe past zoiets? Als een oude jas.

Twaalf - of tel ik er elf? - proef-profieltjes. Die moeten rondom in elkaar worden gepast en dan een nauwkeurig sluitend rond model vormen. 

Het zagen van de profielen zou eigenlijk met een 'bird's mouth bit' gebeuren. Al googelend* blijken die superieure freesjes alleen in het verre Amerika verkrijgbaar te zijn. Volgens insiders kan het ook prima op de zaagmachine. Toch eerst maar even een proefje. Hiernaast zie je dat het profiel onder de juiste hoek en in de goede zaagdiepte in twee gangen wordt gezaagd.                                                            P.M. Let wel op je vingers! 

* Voor geïnteresseerden: google even op Bird's Mouth Glue Joint Router Bit - 6 & 12 Sided en je ziet een mooie demo van David Henry. 

Voorzien van een stofsnuitje* wordt met de bovenfrees een mooie ronding aan het roerblad gefreesd. 

* Op uitdrukkelijk (en terecht) aandringen van Marian.

Twee platen van elk tien millimeter dik rondom in de lijmtangen. In het midden vier broodjes ballastlood*, overgehouden bij de bouw van Hillegonda.

 * Ballastlood wordt gebruikt om schepen de vereiste diepgang en stabiliteit te geven. Het komt zo diep mogelijk onderin het schip te liggen. 

Februari 2017

Of het nu voortschrijdend inzicht was of gewoon de lust om vooral veel te kunnen klussen, het bracht me er in ieder geval toe dat Hillegonda best een nieuw roerblad kon gebruiken. En dan een veel dunnere dan de huidige kolossale 'deur' die ze heeft te torsen. Half zo zwaar, makkelijker af te nemen, eenvoudiger wenden en keren en minder lengte tijdens het transport over de weg. Verlichting dus, daar was het immers om begonnen.                                 

Hiernaast gaat de decoupeer zaag soepel door de watervast verlijmde plaat okoume. 

Helmhout en roerbeslag dienen in één keer te worden doorboord. Dan past de bout straks goed en rammelt de boel niet als je tijdens het zeilen een beetje vaart begint te maken.

Niet helemaal mijn ding, maar er komt toch ook nog enig ijzerwerk aan te pas voor het roerbeslag*. Er lag nog een stukje rvs; ook een restantje van de bouw van Hillegonda. Daar slijp ik stroken van in dezelfde ronding als de bovenzijde roerblad. Dat was op het huidige blad niet het geval en heeft me, om esthetische redenen, altijd een beetje gestoord.

* De trouwe volgers weten inmiddels wat hier met roerbeslag wordt bedoeld.

De zware constructie loopt onderdeks door tot op de kielbalk en vormt de basis waar de nieuwe rvs-mastvoet in wordt verankerd. Hierboven zie je het model. Zo moet het er uit komen te zien. 

Ook de beide bolders op het voordek zijn er af gesloopt. Het zijn vervelende obstakels, waar de fokkeschoot steeds achter haakt bij het overstag gaan. Er komt één voor terug, ergens in de luwte van schoten en vallen.